Mart’ta gıda fiyatlarında gözlenen yüksek oranlı artışlarda Ramazan ayı etkisinin de olduğu değerlendirilmektedir-TCMB Blog Yazısı

Foreks – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) blog yazısında, 2025 yılı Mart ayında besin fiyatlarında gözlenen yüksek oranlı artışlarda Ramazan ayı tesirinin de olduğu değerlendirildi. 

TCMB Kıdemli Ekonomist Aslıhan Atabek Demirhan, Uzman Yardımcısı Muhammed Bahça ve Yardımcı Ekonomist S.Simin Bayraktar tarafından kaleme alınan “Ramazan Ayı ve Besin Enflasyonu” başlıklı blog yazısı Merkezin Güncesi sayfasında yayımlandı.

Yazıda şu görüşlere yer verildi:

“Türkiye için yapılan iktisadi çalışmalar, Ramazan ayının üretim ve fiyatlar üzerindeki kıymetine dikkat çekiyor. Bu yazıda, Ramazan ayının fiyat istikrarı açısından değerli role sahip besin fiyatları üzerindeki tesirini makro bilgilerin yanı sıra yüksek frekanslı mikro bilgiler kullanarak ayrıntılı bir formda inceliyoruz.

2003-2024 yıllarına ilişkin aylık enflasyon datalarını kullanarak besin ve alkolsüz içecekler ile işlenmiş ve işlenmemiş besin için yaptığımız tahliller, Ramazan ayının besin enflasyonu kalemleri üzerinde farklı tesirleri olduğunu ortaya koyuyor. Besin ve alkolsüz içecekler geneli ile işlenmemiş besin aylık enflasyonu özelinde Ramazan ayının eş vakitli tesirine ek olarak öncü ve gecikmeli tesirlerinin olduğu; işlenmiş besin aylık enflasyonu üzerinde ise manalı bir tesirinin olmadığını görüyoruz. Bulgularımız gerek evvelki çalışmalar gerekse saha gözlemleriyle uyumlu olarak; Ramazan ayının besin ve alkolsüz içecek fiyatları üzerindeki üst taraflı baskının temel olarak işlenmemiş besin eserleri kaynaklı olduğunu ima ediyor (Grafik 1). 

Ramazan’ın işlenmemiş besin fiyatları üzerindeki tesirini daha ayrıntılı incelemek emeliyle, Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Ürünleri Fiyat İzleme Sistemi (TÜFİS) datalarını kullanıyoruz. Besin perakende bölümünde kıymetli hisseye sahip zincir marketler ile lokal marketlere ilişkin günlük fiyat bilgilerini içeren TÜFİS, her eser için türetilmiş özel kimlik kodları ile fiyatların eser ve market düzeyinde takibine imkan sağlıyor. Seçilmiş işlenmemiş besin eserleri için 2022-2024 yıllarına ilişkin TÜFİS günlük bilgilerini kullanarak Ramazan ayının birinci 15 günü 100 düzeyinde olacak halde oluşturduğumuz 15’er günlük fiyat endekslerini aşağıda sunuyoruz. 

Söz konusu mikro seviye fiyat dataları, seçilmiş işlenmemiş besin eserleri fiyat dinamiklerinde Ramazan ayına has farklılaşmalara işaret ediyor. Nitekim kırmızı et ve tavuk eti fiyatlarında Ramazan ayı öncesinde başlayan artış eğiliminin Ramazan ayı boyunca ivmelendiği, Ramazan ayı sonrasında ise görece ölçülü seyrettiği dikkat çekiyor (Grafik 2 ve 3). Ramazan ayının bakliyat fiyatları üzerindeki etkisine baktığımızda fiyatların Ramazan ayı içerisinde yükseldiğini, öncesi ve sonrası devirlerde ise görece yatay seyrettiğini görüyoruz (Grafik 4). Yumurta fiyatlarında ise, Ramazan ayı prestijiyle artış, sonrası periyotta ise düşüş izliyoruz (Grafik 5). İncelenen tüm eserlerde Ramazan ayına bağlı fiyat artışlarının kalıcı hale gelme eğiliminde olduğu dikkat çekiyor.

Dolayısıyla gerek model gerekse yüksek frekanslı data tahlili, besin ve alkolsüz içecekler ve işlenmemiş besin fiyatlarında Ramazan ayının tesirli olduğunu ortaya koyuyor. Grafik 1’de verilen katsayıları kullanarak yaptığımız hesaplamalar, 2025 yılında Ramazan ayının şubat ve mart aylarında işlenmemiş besin enflasyonunda sırasıyla 1,16 ve 3,53 puan; besin ve alkolsüz içecekler enflasyonunda ise 0,75 ve 1,09 puan üst istikametli tesir oluşturduğuna işaret ediyor (Grafik 6 ve 7). Bu doğrultuda, 2025 yılında Ramazan ayının manşet enflasyona besin kaynaklı direkt tesirini yaklaşık 0,5 puan olarak hesaplıyoruz. 

Özetle, yeni ve ayrıntılı tahlil bulgularımız, Ramazan ayında besin fiyatları üzerinde bilhassa işlenmemiş besin kaynaklı üst taraflı bir baskı olduğuna işaret etmekte. Bu bağlamda 2025 yılı Mart ayında besin fiyatlarında gözlenen yüksek oranlı artışlarda Ramazan ayı tesirinin de olduğu kıymetlendirilmektedir.”