Investing.com – ABD Başkanı Donald Trump, 2 Nisan 2025’te “Kurtuluş Günü” ismini verdiği bir aktiflikle Beyaz Saray’ın Gül Bahçesi’nde yaptığı konuşmada, tüm ticaret ortaklarını kapsayan kapsamlı ve global ölçekte tesirli olacak yeni gümrük tarifelerini duyurdu. Bu adım, ABD’nin II. Dünya Savaşı sonrası inşa etmeye katkıda bulunduğu global ticaret sisteminde esaslı bir dönüşüm manasına geliyor. Trump, ABD’ye yıllardır haksız ticaret uygulamalarıyla ziyan verildiğini öne sürerek, yeni tarifelerin ABD endüstrisinin tekrar doğuşu için tarihi bir dönemeç olduğunu savundu.

Yeni plan kapsamında ABD, Kanada ve Meksika dışındaki tüm ticaret ortaklarına %10’luk genel bir tarife uygulayacak. Ayrıyeten Avrupa Birliği’ne %20, İngiltere’ye %10, Çin’e %34, Japonya’ya %24 ve Tayvan’a %32 oranında ek vergiler getirilecek. Lakin ABD-Meksika-Kanada Mutabakatı (USMCA) kapsamında olan ve makul şartları sağlayan eserler bu yeni tarifelerden muaf tutulacak.

Türkiye’ye %10 gümrük tarifesi

ABD Başkanı Donald Trump, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, 3 Nisan Perşembe gününden itibaren yürürlüğe girecek karşılıklı gümrük tarifeleri kapsamında Türkiye’nin de ortalarında bulunduğu ülkelere en az %10 oranında tarife uygulanacağını duyurdu. Trump, ülkelere özel olarak belirlenen tarife oranlarını açıklarken, Türkiye’yi %10’luk taban gümrük vergisi uygulanacak ülkeler listesine dahil etti. Bu oran, ABD’nin ithalatında temel tarife düzeyi olarak tanımlandı.

Ekonomistler uyarıyor, piyasalarda sarsıntı başladı  

Trump’ın yeni tarifeleri, sadece üretimi ABD’ye döndürme maksadını taşımakla kalmıyor, birebir vakitte ithalatı yüksek maliyetli hale getirerek Amerikan endüstrisini teşvik etmeyi hedefliyor. Lakin ekonomistlere nazaran bu adım hem enflasyonu körükleyebilir hem de global tedarik zincirlerini önemli biçimde bozabilir. Moody’s Analytics ekonomisti Justin Begley, yeni tarifelerin “son derece yüksek ve öngörülerin ötesinde” olduğunu belirtirken, Piper Sandler baş ekonomisti Nancy Lazar da bu durumun ABD iktisadını 2025 ikinci çeyrekte %1 oranında daraltabileceğini öngördü.

Trump idaresinin tarifeleri savunurken “karşılıklılık” unsurunu temel aldığı, lakin gerçek manada birebir karşılıklı tarife uygulamasından fazla daha düşük oranlarla bir “nazik karşılılık” yaklaşımı benimsediği belirtildi. Buna nazaran ABD, dış ülkelerin ABD eserlerine uyguladığı tarifelerin ortalama yarısı kadar vergi koyacak.

Kongre’den karşı atılım eforu ve siyasi tansiyon  

Tarifelerin iktisatta yaratabileceği muhtemel hasarlar ABD Kongresi’nde de yankı buldu. Demokrat Senatör Tim Kaine tarafından getirilen ve Kanada’ya uygulanan yeni tarifeleri sona erdirmeye yönelik bir karar, dört Cumhuriyetçi senatörün dayanağıyla kabul edildi. Senatörler Rand Paul, Susan Collins, Lisa Murkowski ve Mitch McConnell tarafından desteklenen bu adım, Cumhuriyetçi Parti içinde Trump’ın ticaret siyasetlerine yönelik artan rahatsızlığı gözler önüne serdi.

Trump ise toplumsal medya üzerinden bu senatörleri sert lisanla eleştirdi, onları “Amerikan halkının hayatlarıyla oynamakla” ve “Demokratlarla iş birliği yapmakla” suçladı. Trump’ın tenkitleri, Kongre’nin alt kanadının yani Temsilciler Meclisi’nin bu kararı gündeme almayacağını belirtmesiyle etkisiz kaldı. Beyaz Saray, Trump’ın bu kararı veto edeceğini açıkladı.

Küresel reaksiyonlar ve mümkün sonuçlar  

Yeni tarifelere karşı ülkelerin yansısı şimdiden şekillenmeye başladı. Kanada ve Çin daha evvel birtakım misilleme tedbirleri alırken, Avrupa Birliği’nin ise hizmetleri maksat alan ticaret araçlarıyla karşılık verebileceği bildiriliyor. AB, 2021 yılında geliştirdiği bir sistemle, Amerikan teknoloji şirketlerine yahut finans kuruluşlarına yönelik kısıtlamaları devreye sokabilir.

Öte yandan Vietnam ve İsrail üzere kimi ülkeler, Trump’ın atılımına ön almak ismine ABD’den yapılan ithalata uyguladıkları vergi oranlarını düşürdü ya da büsbütün kaldırdı. Uzmanlara nazaran bu yaklaşım, global çapta asimetrik ticari ilgilerin artmasına, kimi ülkelerin avantaj sağlamasına ve birtakım bölümlerde stratejik daralmaya neden olabilir.

Tarifelerin maliyeti trilyon doları aşabilir  

ABD, 2024 yılında ithal edilen eserler için toplam 78 milyar dolar vergi toplarken, yeni tarifelerin bu sayısı yıllık 1 trilyon doların üzerine taşıyabileceği öngörülüyor. Bu, ABD vergi tarihinde gibisi görülmemiş büyüklükte bir genişleme manasına geliyor. Ekonomistler ayrıyeten bu maliyetin direkt ABD’li ithalatçılar ve dolaylı olarak tüketiciler tarafından karşılanacağı konusunda uyarıyor.

Trump, tenkitlere karşın bu siyasetlerin uzun vadede ABD’yi tekrar sanayi devi yapacağına inandığını belirtiyor. “Otomobilleri, gemileri, çipleri, uçakları, ilaçları ve madenleri artık kendi topraklarımızda üreteceğiz.” diyerek ileti veren Trump, mevcut sistemin Amerikan çıkarlarına hizmet etmediğini ve artık değişmesi gerektiğini savundu.

Global ekonomik sistem için dönüm noktası  

Ekonomi uzmanları ve kamu siyaseti araştırmacıları, ABD’nin aldığı bu kararların, 1930’lardaki Smoot-Hawley Tarife Yasası sonrası periyotta görülmemiş ölçekte bir korumacılığa işaret ettiğine dikkat çekiyor. Cornell Üniversitesi’nden ticaret siyaseti uzmanı Eswar Prasad, kurallara dayalı ve hür ticareti temel alan sistemin sona erdiğini belirterek, “Trump sistemi onarmak yerine yıktı.” tabirlerini kullandı.

Trump idaresinin, mevcut ticaret açıklarını kapatmak ve üretimi ülkeye döndürmek ismine attığı bu adımlar, dünya ticaretinde yeni bir devrin başlangıcı olabilir. Önümüzdeki günler, öteki ülkelerin vereceği reaksiyonlarla birlikte global ticaret istikrarlarının ne istikamette evrileceğini belirleyecek.