Foreks – “Enerji, Sanayi ve Ticaret Üçgeninde Dünya ve Türkiye için Değerlendirmeler” temalı etkinlik, bugün Uluslararası Enerji Ajansı İcra Yöneticisi Dr. Fatih Birol’un katılımıyla gerçekleştirildi.

Hoş Geldiniz konuşmasını TÜSİAD Yönetim Kurulu Üyesi ve Güç, Etraf ve İklim Değişikliği Yuvarlak Masası Başkanı Cevdet Alemdar’ın ve açılış konuşmasını TÜSİAD Yönetim Kurulu Lideri Orhan Turan’ın yaptığı etkinlikte, Uluslararası Enerji Ajansı İcra Yöneticisi Dr. Fatih Birol ana tema konuşmasını gerçekleştirdi. 

TÜSİAD Başkanı Orhan Turan konuşmasında şunları söyledi:

“Sözlerime Cumhuriyetimizin 101. yaşını kutlayarak başlamak istiyorum. Cumhuriyet kıymetlerine ve kazanımlarına sıkı sıkıya bağlı kalacağımızı yineleyerek TÜSİAD Yönetim Kurulu ismine sizleri saygıyla selamlıyorum. Uluslararası Enerji Ajansı İcra Yöneticisi Dr. Fatih Birol ile bir ortaya geldiğimiz etkinliğimize hoşgeldiniz. Ajansın global ve ulusal güç siyasetlerinin dönüştürülmesindeki yönlendirici rolü son derece kıymetli. Sayın Birol’un bu süreçlerdeki liderliğini ve vizyonunu takdirle takip ediyorum. Bugün bizlerle olduğu için kendisine teşekkür ediyorum. 

Her birinize aşikar olduğunu düşündüğüm bir cümleyle başlamak istiyorum: Bildiğimiz dünya geride kalıyor. Krizleri tekil olarak ele aldığımızda birbirini anımsatsa da, geliştirdiğimiz formül ve kavram setleri, içinden geçtiğimiz süreci basitçe anlamlandırmaya yetmiyor. Bu devrin özelliği rastgele bir sorunun başkasından ayrıştırılarak ele alınamaması; çok sayıda krizin eş vakitli ve birbirinin yoğunluğunu artıran biçimde yaşanıyor olması.

Covid-19 pandemisi, Rusya-Ukrayna Savaşı, Gazze’de başlayan savaşın bölgeye yansıması ve yayılması… Ekosistem üzerinde tesirleri geri dönüştürülemez boyutlara hakikat ulaşmakta olan iklim krizi… Bunlarla bir arada artan arz güvenliği riskleri, sekteye uğrayan paha zincirleri, daralan ekonomiler ve artan korumacılık eğilimi… Bu durum karşısında, içinde bulunduğumuz devrin bir başka özelliği ise yeni anlayış biçimlerine duyulan muhtaçlık… 

Bu noktada bakış açımızı değiştirmemiz gereken en değerli mevzulardan biri rekabetçilik olgusu. Günümüzde rekabet yüksek teknoloji, dijitalleşme, karbonsuzlaşma, kritik hammaddeler ve nitelikli insan kaynağı üzerinden şekilleniyor. Ekonomik büyümeye ait paradigmaların değişimi bu sürece eşlik ediyor. Toplumun her bölümü süratli ve kökten bir dönüşüm beklentisine ve dönüşüm sürecine giriyor. 

Bu süreçte, tarihî muvaffakiyetlerin tesirini yitirdiğini gözlemliyoruz. Avrupa Birliği, açık iktisadı, yüksek seviyede piyasa rekabeti ve güçlü yasal çerçevesine karşın, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’in başı çektiği global rekabette geride kalma riskiyle karşı karşıya. AB Merkez Bankası Eski Başkanı Mario Draghi’nin oldukça ses getiren Raporu’na nazaran, hedefine uygun bir rekabet gündemi, yıllık 750 – 800 milyar avro ortasında bir finansman gerektirecek. Dijitalleşme ve ileri teknolojilerde inovasyon farkını kapatmak AB rekabetçiliğinin geleceği için kritik. Dikkat alımlı bir öteki nokta ise sürdürülebilir ve güçlü büyüme için karbonsuzlaşma ve rekabetçiliği birleştiren plan vurgusu.

İklim krizi çağımızın en büyük risklerinden biri olmaya devam ediyor. Dünyanın dört bir yanında yaşanan iklim kaynaklı felaketler, krizin tesirlerinin her geçen gün daha da derinleştiğini gösteriyor. Farklı kurum ve kuruluşlar tarafından sık sık yinelendiği üzere 1,5 °C gayesiyle uyumlu yoldan epey uzaktayız. Hatta, mevcut siyasetlerin devam ettirilmesi durumunda, yüzyılın sonunda global sıcaklık artışının Paris Mutabakatı ile belirlenen amacın yaklaşık iki katına ulaşacağı öngörülüyor. Birleşmiş Milletler Etraf Programı’nın çalışmasına nazaran yeni Ulusal Katkı Beyanları bu on yılda hızlandırılmış azaltım aksiyonu ve bu hareketleri gerçekleştirme azmi konusunda kuantum sıçraması gerçekleştirmeli. 

AB, ABD ve Çin başta olmak üzere, birçok iktisatta fosil yakıtlardan çıkışı, yenilenebilir enerjiyi, güç verimliliğini, ikiz dönüşümü, pak güç teknolojilerini ve inovasyonu önceleyen planlar devreye alınıyor. AB’nin uygulamaya soktuğu, İngiltere’nin 2027 yılında başlatmayı öngördüğü Hudutta Karbon Düzenleme Düzeneği örneğinde olduğu üzere karbonsuzlaşma siyasetlerinin şekillendirdiği yeni ticari ve ekonomik dinamikler yaygınlaşıyor. İklim gayelerini ve karbonsuz bir ekonomiyi hayata geçirme seyahati, rekabet gücünün devamlılığı, üretimin ve tedarik zincirlerinin sürekliliği bahisleri birbirlerinden başka ele alınamıyor. Bu süreçte güç ağır bölümlerin dönüşümü eforları, iktisat ve istihdam siyasetleri ile direkt etkileşim içinde. Tüm bu yapıda tahlilin anahtar ögesi; arz tarafında inançlı, uygun maliyetli ve pak güç sistemi olarak ortaya çıkıyor.

Enerji arz güvenliği gerek toplumsal refah gerek iktisatların dirençliliği açılarından her daim kritik değerdedir. Jeopolitik tansiyonlar ekseninde dışa bağımlılığın yarattığı güç kaynaklarına erişim riskleri, güç sistemlerinin ve iktisatların kırılgan yapısını daha da perçinliyor. İklim krizi de güç arz güvenliği bağlamında bize tek bir tahlil sunuyor: Pak güce geçiş. 

Kararlı siyasetlerin sonuçlarını devreye alınan rekor düzeyde pak güç kapasitesinde görüyoruz. Sayın Birol çok kapsamlı bir formda sunacaktır. Milletlerarası Güç Ajansı’nın yeni raporlarına nazaran, yenilenebilir güç kapasitesinin 2030 yılına kadar 2.7 katına çıkması ve global elektrik talebinin neredeyse yarısını karşılaması öngörülüyor. Pak güce yatırımın yılda yaklaşık 2 trilyon ABD doları bulması bekleniyor ve bu, fosil yakıtlara yatırılan ölçünün neredeyse iki katı.

Bununla birlikte, alternatif pak güç teknolojilerinin ticarileşmesinde hala kat edilmesi gereken kıymetli bir yol var. Pak güç teknolojilerinin üretimi için gerekli olan kritik mineraller muhakkak bölgelerde ağırlaşmış durumda. Birçok ülke, bir yanda güç maliyetini düşürmek öbür yanda bu teknolojileri içeride üretebilmek için güçlü takviye ve teşvik planları ile ticaret siyasetlerini devreye almakta. 

Bugünün ve geleceğin en gereksinim duyulan güç teknolojilerinde, uzman iş gücünde, kritik hammadde rezervlerinde başkan ülkelerle, olmayanlar ortasındaki makas giderek açılıyor. Rekabette ileri gelen ülkelerin birikimleri prestijiyle tarihi avantajları olduğu söylenebilir. Ancak bu süreçte, 

–    kendini değişen dinamiklere adapte eden,

–    küresel eğilimleri tahlil ederek avantajlarını, zaaflarını ve potansiyellerini hakikat tespit eden, 

–    güçlü ve en üst düzeyde sahiplenilmiş bir siyaset vizyonu ile aksiyona geçen 

ülkeler rekabet gücünü koruyacak ve artıracak. Bu geçiş süreci barındırdığı zorlukların yanı sıra fırsatlarla bize bir eşik sunuyor. 

Enerji dönüşümü alanında kaydedeceğimiz gelişme;

–    maliyetlerde önemli azaltımlar ve dekarbonizasyon sürecini destekleme yanı sıra 

–    dışa bağımlılığı düşürmeye ve dış ticaret açığında ortaya çıkan bozulmanın kıymetli bir kısmını telafi etmeye ve 

–    yeşil dönüşüm yoluyla memleketler arası tedarik zincirindeki pazar hissemizi artırmaya önemli bir katkı sağlayacak.

Bu gayelere yönelik siyaset çerçevesi Ulusal Güç Planı’nda belirlenmişti. Ulusal Güç Verimliliği Stratejisi ve Aksiyon Planı potansiyelimizi hayata geçirme açısından kararlılıkla izlememiz gereken birçok önlemi barındırıyor. Geçtiğimiz hafta açıklanan 2035 Yenilenebilir Güç Stratejisi ile de güç dönüşümü öngörümüz daha da sağlamlaştı. Gerek rüzgar ve güneş gücü kapasite amaçlarının dört katına çıkarılması gerek altyapı ve şebekelerin güçlendirilmesi gerek yenilenebilir güç projelerinin hayata geçişini hızlandıracak müsaade süreçleri alanlarında öngörülen adımlar kritik değerde. Bunlara ek olarak, piyasaların faal işleyişine yönelik ıslahat adımlarının da dalın sürdürülebilirliğine değerli katkılar sağlayacağını kıymetlendiriyoruz.

Kamu kurumlarımızca yeşil dönüşüm uygulama süreçlerine yönelik yol haritalarının ve takviye sistemlerinin açıklanması da değerli adımlar. 2030 yılına kadar yüksek teknoloji üretiminde global bir merkez olmayı hedefleyen HIT-30 Programı yanı sıra yeşil ve dijital dönüşüm odaklı takviye programları kıymetli fırsatlar. Öte yandan, Düşük Karbonlu Yol Haritaları ve Yeşil Büyüme Teknoloji Yol Haritaları da hazırlandı. Bu kapsamda çelik, çimento, alüminyum ve gübre bölümlerinin karbonsuzlaştırılmasına yönelik 70 milyar dolar yatırım muhtaçlığı öngörüsü yeşil dönüşümün finansmanının kritik boyutunu da ortaya koyuyor. Gerek kesimlerimizin karbonsuzlaşması gerek en büyük iktisat ortağımız AB’nin regülasyonlarına ahenk açısından kritik gördüğümüz Emisyon Ticaret Sisteminin kurulmasına yönelik mevzuatın da yakın bir periyotta yürürlüğe girmesini bekliyoruz. Global trendleri ve gereksinimleri takip ederek, inovasyon açığına ve yeni tahlillere yönelerek kıymet zincirinde yeşil dönüşüm çıpası ile değerli bir yer edinme güçlü lakin kararlı bir süreci gerektiriyor. Bu bahislerde;

–    kamu siyaset oluşturma süreçlerine etkin bir formda katkı veriyor, 

–    AB Kurulu ve Business Europe başta olmak üzere milletlerarası kurumlarla görüş paylaşımını her vesile ile önceliyor, 

–    sivil toplum kuruluşlarının endüstrimizin rekabetçiliğine ve tedarik zincirinin güçlendirilmesine yönelik savunuculuk faaliyetlerine büyük değer veriyoruz. 

Ülkemizin karbonsuzlaşma gayelerine paralel sanayi dönüşümünü bir fırsat olarak görerek ayırıcı avantaj sağlayabileceğimiz alanları pahalandırmak önümüzdeki en kıymetli imtihanlardan. Ar-ge dayanakları ve teşvik düzenekleri üzere endüstrimizin karbonsuzlaşma ve yüksek teknoloji üretimine yönlendirilmesini hedefleyen aksiyonlar kararlılıkla ve güçlendirilerek sürdürülmeli. Bu aksiyonlar sonucunda pak güç teknolojilerinde öne çıkmak güç arz güvenliğini de olumlu istikamette etkileyecek. Kıymet zincirinde hisse elde etmenin şiddetli olduğu alanlarda ise uluslar ve kurumlar ortası işbirlikleri stratejik ehemmiyette. Bu formda, işgücüne alan açabilir, teknik bilgi ve tecrübe transferinde bulunabilir, gelecek nesilleri besleyerek yeni muhtaçlık ve arayışlara hazırlıklı olabiliriz. 

Enerji güvenliği risklerinin bedel zincirlerine ve iktisada çarpan tesiri ile yansıyabileceği bu hassas ve hayati istikrar karşısında, rekabetteki yeni dinamiği içselleştirmeliyiz. Bu süreçte yeni kurulan güç sisteminin dışında kalınması değerli bir risk oluşturur. Mevcut dinamikler ve yapısal muhtaçlıklar rekabet avantajımız aleyhine derinleşmeden harekete geçmeliyiz. Bu kapsamda geliştirilecek işbirliği sistemlerinin içinde yer almayı sağlayacak adımları atmanın ehemmiyetine de dikkat çekmek isterim.

Bugünkü toplantımız Milletlerarası Güç Ajansı’nın iki gün evvel yayınladığı çok değerli bir raporun ardından gerçekleşiyor. Sayın Birol liderliğinde hazırlanan ve bugün kendisinin transferiyle bildirilerini dinleyeceğimiz “Enerji Teknolojisi Perspektifleri Raporu” yeni pak güç iktisadının sanayi ve ticaret eksenlerinde etkileşimine odaklanıyor. Rapor global tedarik zincirinin bu yeni rekabet alanında kalkınmakta olan ekonomiler ve natürel ülkemiz için de kıymetli olan, dikkatle tahlil etmemiz gereken stratejik öngörüleri içeriyor. 

Ülkemizin toplumsal ve sürdürülebilir kalkınma amaçlarını başarmış; verimli ve yüksek katma pahalı bir iktisat ile müreffeh ve kuvvetli beşeri sermayeye sahip bir ülke olabileceğine samimiyetle inanıyoruz. Bu doğrultuda, çağa uygun bir eğitim sistemini; şeffaf, eşitlikçi ve liyakati yüksek kurumsal yapıları; öngörülebilir ve istikrarlı piyasa şartlarını tesis etmenin hayati olduğunu düşünüyoruz. 

Bugün Sayın Birol’un bizlerle paylaşacağı değerli değerlendirmelerinin ülkemizin global fırsat pencerelerinden geçişindeki kritik eşikte rehber niteliğinde olacağına inanıyorum. Bu anlayışla sözlerime, iş dünyasının en üst seviye karar vericileri olan siz değerli iştirakçilerimize ilginiz için teşekkür ederek son veriyorum.

Verimli bir aktiflik olmasını diliyor; sevgi ve hürmetlerimi sunuyorum.