Foreks – EY (Ernst & Young) çatısı altında yer alan ve 120 ülkede 9.000’den fazla danışmanı bünyesinde barındıran EY-Parthenon (EYP), global ve Türkiye atık idaresi ve geri dönüşüm pazarı gelişmelerini pahalandıran tahlilini yayımladı. Döngüsel iktisatla birlikte artan global geri dönüşüm eğilimine paralel olarak, Türkiye’nin geri dönüşüm gayelerine ulaşmasında ortaya çıkan stratejik fırsatlar ve tahlil teklifleri çalışmada yer alıyor. Tahlile nazaran, global geri dönüşüm pazarının 2035 yılına kadar süratle büyümesi bekleniyor. Bilhassa Avrupa ve gelişen pazarlarda artan geri dönüşüm düzenlemeleri ve sürdürülebilirlik amaçlarının dalı şekillendireceği vurgulanıyor. Yenilikçi iş modelleri de çevresel hassasiyetler ve maliyet avantajları ile geri dönüşüm sanayisinin gelir potansiyelini artırıyor.

EY-Parthenon Türkiye takımı tarafından hazırlanan çalışma; “Türkiye geri dönüşüm dalı hangi bölümlerde süratli büyüme ve yatırım çekme potansiyeline sahip?”, “Regülasyonlara ahenk sağlayarak Türkiye’de ve memleketler arası pazarlarda rekabet avantajı nasıl elde edilebilir?”, “Başarılı bir pazara giriş stratejisi için hangi stratejik opsiyonlar kıymetlendirilebilir?” ve “Hangi ayrıştırıcı yetkinliklere yatırım yapılmalıdır?” üzere değerli soruları ele alıyor. Birebir vakitte Türkiye’nin geri dönüşüm amaçlarına ulaşmasında finansal teşvikler, dijital izleme ve ayrıştırma sistemlerinin yaygınlaşması üzere faktörlerin değeri vurgulanıyor. Bu soruların karşılıkları, Türkiye’nin global pazarlarda rekabet avantajı sağlaması ve geri dönüşüm oranlarını artırması için kıymetli fırsatlar ortaya koyuyor.

Artan global geri dönüşüm dalı düzenlemeleri yeni pazarlar oluşturuyor 

Avrupa Birliği (AB) Döngüsel İktisat Hareket Planı ve Atık Çerçeve Direktifi üzere düzenlemelerle global geri dönüşüm pazarı büyümeye devam ediyor. 2035 yılına kadar AB’nin belediye atıklarının %65’inin geri dönüştürülmesi hedeflenirken, dünya genelinde atık idaresi siyasetleri da giderek sıkılaşıyor. Global düzenlemeler ve artan atık ölçüleri, geri dönüşüm bölümünde yeni pazar fırsatları yaratırken, altyapı eksikliği ve tüketici farkındalığının yetersizliği dönüşüm sürecinde yaşanan temel zorluklardır.

Türkiye’de belediye atık ölçüsü azalırken, geri dönüşüm oranları daha yüksek düzeylere ulaşabilir

Küresel belediye atık ölçüsünün 2020’de 2,1 milyar tondan %1,9 yıllık bileşik büyüme oranı (YBBO) ile 2050’de 3,8 milyar tona ulaşması bekleniyor. Türkiye’nin belediye atık ölçüsünün ise Sıfır Atık Projesi üzere uygulamalarla, 2020-2022 yılları ortasında %3,2 YBBO ile 32,4 milyon tona gerilediği; lakin 2022 yılında %30’unun geri dönüştürüldüğü görülüyor (AB ortalaması %49).

Türkiye’de toplam mahallî atık ölçüsü artıyor

Analiz bilgileri, Türkiye’nin toplam mahallî atık ölçüsünün 2020-2022 yılları ortasında %2,1 YBBO ile artarak 109,2 milyon tona ulaştığını gösteriyor. En büyük atık kaynakları ortasında imalat sanayi (özellikle metal, kimya ve plastik), termik santraller ve hane halkı yer alıyor. Dokumacılık ve çelik üzere değerli dönüşüm bölümlerinde teknolojik yatırımlar ve talep artarken, rekabetinde de giderek hızlanacağı iddia ediliyor.

Türkiye’de 2022 yılında atık sürece tesisi sayısının süratle artarak 3.136’ya yükseldiği, kesimde yeni oyuncuların devreye girdiği görülüyor. Bu gelişmeler, geri dönüşüm ekosisteminin süratle genişlediğini fakat geri dönüşüm amaçlarına ulaşmak için daha fazla yatırımın gerektiğini ortaya çıkarıyor. 

Türkiye’de atık idaresinde ve geri dönüşümde kıymetli adımlar atılıyor

Türkiye’de Sıfır Atık Projesi ile toplam geri dönüşüm oranı 2023’te %34,92’ye çıkarken, 2035 yılına kadar bu oranın %60’a ulaşması hedefleniyor. 2025’te hayata geçmesi planlanan Depozito İdare Sistemi (DYS) ile, ambalajlı içecekler için makul bir depozito bedeli uygulanarak, ambalajların geri iade edilmesinin teşvik edilmesi ve bu sayede geri dönüşüm oranlarının artırılması ve atık idare süreçlerinin daha verimli hale getirilmesi hedefleniyor. DYS’nin devreye girmesiyle yılda yaklaşık 25 milyar ambalajın geri kazanılması ve iktisada 520 milyon avro katkı sağlanması planlanıyor. 

Türkiye’nin geri dönüşüm kesimindeki gelecek beklentileri

EY-Parthenon’un hazırladığı çalışma, Türkiye’nin geri dönüşüm bölümündeki büyüme potansiyelinin altı stratejik faktörle şekilleneceğine dikkat çekiyor. Bu faktörlerin, geri dönüşüm amaçlarına ulaşmada kilit bir rol oynayacağı iddia ediliyor.

1.    AB Döngüsel İktisat Hareket Planı, Atık Çerçeve Direktifi ve Sıfır Atık Projesi kapsamında; çelik, dokuma ve plastik üzere yüksek geri dönüşüm potansiyeline sahip dallarda yeni geri dönüşüm tesislerinin kurulması, dalda birleşme ve satın alma aktivitelerinin artması bekleniyor.

2.    Sanayileşme ve kentleşmenin hızlanmasıyla toplam atık ölçüsünün artacağı öngörülüyor; geri dönüşüm amaçlarının gerçekleşmesi için atık sürece ve geri dönüşüm tesislerinde kapasite artırımının kritik hale gelmesi bekleniyor.

3.    Geri dönüşüm kesimine özel sanayi bölgelerinin kurulması, büyükşehirlerde atık idaresinin güzelleştirilmesi ve mevcut tesislerde yenilenebilir güç kullanımının teşvik edilmesiyle daldaki büyümenin destekleneceği kestirim ediliyor.

4.    Dijital izleme sistemleri ve ayrıştırma teknolojilerinin yaygınlaşması, geri dönüşüm süreçlerinde verimliliği artırıyor. Türkiye’nin AR-GE yatırımları ve genç nüfus avantajı ile geri dönüşümün hızlanarak global rekabetçiliğini artırması bekleniyor.

5.    Geri dönüşüm kesiminin sürdürülebilir büyümesini desteklemek ve artan güç maliyetlerini dengelemek gayesiyle, vergi muafiyetleri, teşvikler ve finansal takviye düzeneklerinin genişletilmesi mümkündür.

6.    Atık ayrıştırma farkındalığının artırılması ve depozito idare sistemlerinin yaygınlaştırılmasıyla döngüsel iktisada geçişin hızlanması ve geri dönüşüm dalına ivme kazandırması bekleniyor.

EY-Parthenon Türkiye Strateji Hizmetleri Lideri Kağan Karamanoğlu raporla ilgili olarak şunları belirtti: “Geri dönüşüm kesimi artık yalnızca çevresel bir sorumluluk değil, tıpkı vakitte ekonomik büyümenin de kıymetli bir ögesidir. Global düzenlemeler ve geri dönüşüm maksatlarının, döngüsel iktisat iş modellerini bir zorunluluktan stratejik bir fırsata dönüştürdüğü de bir gerçek. Türkiye’de de sanayi ve atık idaresi dalının dijitalleşme, finansal teşvikler ve yenilenebilir güç entegrasyonuyla rekabet avantajı elde edebileceğini düşünüyoruz. Bu noktada geri dönüşüm amaçlarına ulaşmak için yatırımlar ve sektörel regülasyonlara ahengin hızlandırılması kritik değer taşıyor.”

EY-Parthenon Türkiye Şirket Ortağı Cem Çamlı ise şu yorumlarda bulundu: “Türkiye’nin geri dönüşüm bölümü, sürdürülebilirlik maksatları doğrultusunda büyük bir büyüme potansiyeline sahip. Döngüsel iktisat iş modellerinin yaygınlaşması, teknolojik yenilikler ve altyapı yatırımları, dalı süratle dönüştürebilir. Büyük kentlerde atık idaresinin güzelleştirilmesi, dijitalleşme ve özel kesim yatırımları, geri dönüşüm oranlarını artırarak Türkiye’nin global pazarlarda rekabet etme gücünü daha da kuvvetlendirecek. Türkiye’nin 2035 gayelerine ulaşması için de kamu ve özel sektör iş birliği, yenilikçi iş modelleri ve stratejik yatırımlar kritik bir değere sahip.”